از خطا، چشم بپوشیم و گذشت کنیم

دیدن خطا و شمارشِ آن هنر نیست. هنر، آن است که خطا را ببینی، امّا نبینی!

گذشت و چشم پوشی از خطاهای دیگران، از اصول اساسی در زندگی مشترک است و رعایت آن در تعامل با همسر و خانواده بسیار مهم است.

دیدن خطا و شمارشِ آن هنر نیست. هنر، آن است که خطا را ببینی، امّا نبینی!

در بسیاری از مشاوره ها، وقتی سخن از گذشت به میان می آید، معمولاً این جمله ها شنیده می شود: «حقّم است»، «مگر چیزی بیشتر از حقّم خواستم؟»، و... .

این سخنان، شما را به یاد کجا می اندازد؟ اتاقی که در یک سوی آن قاضی و در سوی دیگر آن، متّهم و شاکی نشسته اند؛ یعنی دادگاه.

زندگی، دادگاه نیست. زندگی، زندگی است و قواعد مخصوص به خود را دارد. اگر گذشت در خانواده تبدیل به یک فرهنگ نشود، پایه های آن زندگی به‌شدّت لرزان خواهد شد. گذشت یعنی چشم پوشیدن از حق خویش. این اشتباه است که برخی خیال می‌کنند همیشه باید حق را گرفت.

پیش از آنکه از اشتباه دیگری گذشت کنی، باید از «منِ» خود بگذری. سرّ رسیدن به خدا هم عبور از «من» است. اگر اهل گذشت، مقرّب درگاه خدایند، از آن روست که از «منِ»شان عبور کرده اند. فاصلۀ میان تو و خدا، فقط همین یک قدم است: عبور از «من». باید از «من» گذشت. آنها که در «من» می‌مانند، به «او» نمی رسند. تا وقتی که با «من» دوستی، با «او» غریبه ای. برای همین است که برای نزدیک ترین موجود، از ضمیر غایب استفاده می کنی. وقتی که «من»ِ تو از میان رفت،‌ «او» را حس می کنی؛ نزدیک تر از تو به تو. اشتباه نکن «من»، نزدیک ترین به تو نیست. بیشترین فاصله را از تو، «من» دارد. توهُّم نزدیکی «من» به تو، روزگارت را سیاه کرده. کسی نزدیک تر از «او» به تو نیست. راز نزدیک شدن تو به «او»، فهمیدن فاصلۀ زمین تا آسمان میان «تو» و «من» است. این فاصله را که دیدی، با «من»، احساس غربت می کنی. در این غربت است که پای «او» به میان کشیده می شود. پیچیده حرف نمی‌زنم. توهُّم نزدیکی «من» به توست که حرف‌هایم را پیچیده کرده است.

البتّه به صورت طبیعی، گذشت در خانه انجام می‌گیرد؛ به ویژه از طرف خانم‌ها. مثلاً زن خانه که غذا می‌پزد و ظرف می‌شوید، از حقّ خود گذشته و این کار را می‌کند؛ چون پختن غذا و شستن ظرف، وظیفۀ شرعی و قانونی زن خانه نیست؛ بلکه تقسیم کاری است که زن با گذشت از حقّ خویش، آن را پذیرفته است. این فرهنگ باید در تمام ابعاد زندگی جاری شود. البتّه این در صورتی است که دو طرف به اصل زندگی راضی باشند.

گذشت، در معارف ناب دینی، از بهترین صفات دانسته شده است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «آیا شما را از بهترین خصلت‌های دنیا و آخرت آگاه نکنم؟ بخشودن کسی که به تو ستم کرده و برقراری ارتباط با کسی که از تو بُریده و نیکی به کسی که به تو بدی کرده و عطا کردن به کسی که از تو دریغ کرده است.»(۱)

امام صادق علیه السلام فرمود: «ما خاندانی هستیم که مردانگی ما، گذشت از کسی است که به ما ستم کرده است.»(۲)

برای اینکه شایستۀ نام نیکوکار شویم، باید از خطای همسر خود بگذریم.

یادمان باشد که:

گذشت حقیقی گذشتی است که در آن، عتاب و سرزنش نباشد. وقتی ما از کار بدی که دیگری در حقّمان انجام داده، گذشت می‌کنیم، نشانۀ صداقتمان‌ در این گذشت، آن است که دیگر او را برای کار زشتی که مرتکب شده، سرزنش نکنیم.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «بر شما باد گذشت؛ زیرا گذشت جز بر عزّت بنده نمی افزاید. بنابراین از یکدیگر گذشت کنید تا خداوند شما را عزیز گرداند.»(3)

همیشه برای خراب کردن وقت هست. آنچه ممکن است فرصتش از دست برود، اصلاح است. ممکن است ما گاهی به اشتباه گذشت کنیم؛ امّا باید قبول کرد که گذشتِ اشتباهی، آثار سوء کمتری از برخورد تندِ اشتباه دارد.

همچنین ایشان فرمود: «هر که از ستمی که در حقّ او شده گذشت کند، خداوند به جای آن در دنیا و آخرت به او عزّت عطا می کند.»(4)

گذشت، باید از هر دو طرف باشد؛ امّا این بدان معنا نیست که اگر مثلاً زن گذشت کمتری داشت، مرد بگوید که من هم می‌خواهم به اندازۀ زن گذشت داشته باشم. این دیگر گذشت نیست؛ معامله است. در اصل، کسی که به اندازۀ طرف مقابل خود گذشت می‌کند، گذشت نکرده؛ بلکه وظیفۀ خود را در مقابل همسرش انجام داده است.

امام باقر علیه السلام فرمود: «سه چیز است که خداوند به وسیلۀ آنها جز بر عزّت مسلمان نمی‌افزاید: گذشت از کسی که به او ظلم کرده، عطا کردن به کسی که او را محروم کرده و برقراری ارتباط با کسی که از او بُریده است.»(5)

اوج هنر زن یا شوهر آنجاست که گذشت خود را بدون چشمداشت انجام دهند، نه به اندازۀ گذشت همسرشان.

شاید بگویید گذشتِ بیش از اندازه ممکن است همسرمان را جسور کند. در پاسخ باید به شما بگویم:

اوّل آنکه قبول داریم که برخی از انسان‌ها با دیدن گذشتِ بسیار، جسارت بیشتری برای زیر پا گذاشتن حق پیدا می کنند.

امام رضا علیه السلام فرمود: «هرگز دو گروه با هم رو به رو نشدند مگر آنکه با گذشت‌ترین آن دو پیروز شد.»(6)

دوم آنکه بسیاری از انسان‌ها هم با دیدنِ گذشت، سعی می کنند خود را اصلاح ‌کنند. خاصیّت گذشت، این است که طرف مقابل را شرمنده و در او احساسی را ایجاد می کند که عمل خطای خود را جبران کند.

سوم آنکه اگر کسی با گذشت، جسارت بیشتری برای خطاهای بیشتر پیدا می کند، باید با توجّه به گام «گفتگو و مشاوره» با او برخورد کرد، نه با رفتارهایی که نه تنها مشکل زندگی را حلّ نمی کنند؛ بلکه آتش اختلاف را در میان زن و شوهر شعله‌ورتر کرده و نور محبّت را کم سوتر می‌کنند.

امیر مؤمنان علی علیه السلام نیز فرمود: «کسی که به خاطر گناه، کسی را سرزنش کند، [در حقیقت] گذشت نکرده است.»(7)

منبع: ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 467-478، محسن عباسی ولدی.

------

پی‌نوشت ‌ها:

1. الکافی، ج۲، ص۱۰۷.

2. الخصال، ج۱، ص۱۰.

3. الکافی، ج۲، ص۱۰۸.

4. الأمالی، طوسی، ص۱۸۲.

5. الکافی، ج۲، ص۱۰۹.

6. همان، ص۱۰۸.

7. عیون الحکم و المواعظ، ص۴۷۷.