امام رضا علیه السلام در سنگر عبادت

۲۷ آذر ۱۳۹۹

امام رضا علیه السلام / آشنایی با زندگی امام رضا علیه السلام / مقاله

امام رضا علیه السلام بزرگترين افتخار خود را عبادت و بندگي حق تعالي مي دانست به همين جهت در برنامه ي روزانه اش براي نيايش و عبادت برنامه‌ي مخصوصي قرار داده بود. آن حضرت همانند پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام به عبادت عشق مي ورزيد. شيخ صدوق به نقل از رجاء بن ضحاك - كه در سفر به خراسان از مدينه تا مرو امام را همراهي كرده است – مي نويسد: «من مردي را پارسا تر از او نديدم در جميع اوقات شبانه روزش ذكر خدا بر لب او بود خوف از نافرماني حق و عشق به عبادت سراسر وجودش را فراگرفته بود. هنگامي كه نماز صبح را تمام مي‌كرد در مصلاي خود به تسبيح، تحميد، تكبير، صلوات و سجده مي پرداخت».(1)

نماز اول وقت

يكي از مهمترين ويژگي هاي امام هشتم علیه السلام اهميت دادن به نماز اول وقت بود. آن حضرت همواره به ياران و پيروانش تاكيد مي‌كرد كه بدون عذر نماز را اول وقت فضيلت آن به تاخير نيندازند و در سخني حكيمانه به ابراهيم بن موسي سفارش نمود: «لَا تُؤَخِّرَنَّ صَلَاةً عَنْ أَوَّلِ وَقْتِهَا إِلَى آخِرِ وَقْتِهَا مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ عَلَيْكَ أَبَداً بِأَوَّلِ الْوَقْتِ‏؛(2) انجام نماز واجب را بدون علت و عذر شرعي از اول وقت آن به تاخير نينداز هميشه در نخستين دقائق وقت نماز، به اقامه‌ي آن اقدام كن».

آري نماز ارتباط قلبي و صميمانه‌ي انسان با آفريدگار اوست. نماز آرامش روح خسته و روان هاي مضطرب است. اگر اين عبادت انسان ساز مخلصانه و به دور از شائبه هاي مادي برگزار شود براي نفي هرگونه زشتي و پليدي و ايجاد هر نيكوئي و زيبايي در وجود انسان كافي خواهد بود. نماز بازيابي فطرت پاك هر انسان مسلمان است. اگر اين فريضه‌ي الهي در وقت مقرر خود و در همان لحظات آغازين اذان برگزار شود علاوه بر منافع اخروي و ساير بهره‌هاي معنوي، تاثير مهمي نيز در بيدار كردن روح نظم و حفظ نظام زندگي نمازگزار خواهد داشت. حضرت رضا علیه السلام خود نيز عملا اين آموزه ديني را به ديگران آموخته و بعنوان نمونه‌ي كامل نيايشگران راستين به نماز اول وقت ولو در حساس ترين لحظات اقدام مي كرد.

شيخ صدوق در كتاب توحيد خود مي‌نويسد: در يكي از جلسات مهم علمي- كه در دربار مأمون تشكيل مي‌شد - امام رضا علیه السلام با عمران صابي درباره توحيد به مناظره و بحث پرداخت. هر سوالي كه مطرح مي‌شد حضرت رضا علیه السلام با استدلال‌هاي روشن و منطق قوي پاسخ مي‌داد. مناظره به اوج خود رسيده و همه‌ي حاضرين با دقت تمام اين بحث طولاني را دنبال مي‌كردند كه هنگام وقت نماز ظهر فرا رسيد. امام رضا علیه السلام به مامون فرمود: « الصَّلَاةُ قَدْ حَضَرَتْ؛وقت نماز فرا رسيد.

عمران صابي گفت: لَا تَقْطَعْ عَلَيَّ مَسْأَلَتِي فَقَدْ رَقَّ قَلْبِي؛ اي آقاي من! پاسخ سوال مرا قطع نكن اكنون قلب من آمادگي پذيرش سخنان شما را يافته است.

امام رضا علیه السلام با كمال قاطعيت خواسته او را رد كرده و تحت تأثير احساسات و فضاي آن جلسه قرار نگرفت و فرمود: نُصَلِّي وَ نَعُودُ؛ نماز مي‌خوانيم و دوباره باز مي‌گرديم.

امام با همراهان برخاسته و نماز خواندند و پس از اقامه‌ي نماز به جلسه مناظره بازگشتند و آنگاه به ادامه‌ي بحث توحيد پرداختند».(3)

فلسفه نماز

امام رضا علیه السلام در مورد فلسفه ي نماز فرمود: نماز خواندن و مداومت ياد خدا در شب و روز، سبب مي‌شود كه انسان مولا و مدبر و خالق خود را از ياد نبرد و روح سركشي و طغيانگري و عجب و غرور وجود او را فرا نگيرد. او در نماز در مقابل مولاي عظيم الشأن خويش تواضع و فروتني نشان داده و پيشاني بر خاك مي‌سايد، طلب رحمت و بخشش و مغفرت از خطاها و لغزشهاي خويش مي‌كند اين عمل هر روز تكرار مي‌شود و تداوم آن روح عبوديت و بندگي را در فرد نمازگزار تقويت مي كند.

تقديس و تسبيح مداوم جان و دل انسان را با مبدأ مرتبط مي‌سازد و به اين ترتيب به سوي خوبيها و كمال گام برمي‌دارد و از زشتي‌ها و ناپاكيها فاصله مي‌گيرد. افزون بر آن دعاها و خواسته هايي كه در نماز از خداي متعال مي‌خواهد به آرزوهاي ديني و دنيوي نائل مي‌شود».(4)

بركات نماز

امام رضا علیه السلام در مورد آثار و بركات نماز به نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله مي‌فرمايد:

«مَنْ أَدَّى فَرِيضَةً فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ؛ هر كس نماز واجب خود را بجاي آورد در نزد پروردگار متعال يك دعاي قبول شده دارد».(5)

آن حضرت در مورد ساير فوائد اخروي نماز مي‌فرمايد: «در روز قيامت از سوي خداوند متعال بنده را صدا مي‌كنند و مورد بازخواست قرار مي دهند اولين سؤال در مورد نماز است اگر آن را صحيح و كامل بجاي آورده باشد آزاد و راحت خواهد بود و اگر نتواند از سوال نماز پاسخ كافي بدهد بدون هيچ سوال و جوابي راهي دوزخ خواهد شد».(6)

جدا شدن از صف منافقان، ستمگران و گنهكاران يكي ديگر از بركات اقامه‌ي نماز است. امام هشتم علیه السلام شيعيان را به نماز توصيه كرده و فرمود: سعي كنيد نماز هايتان ضايع نشود چرا كه هر كس نماز خود را ضايع كند (سبك بشمارد، قضا شود، فراموش شود و...) با قارون و هامان محشور خواهد شد و بر خدا سزاوار است كه تارك نماز را به همراه منافقين به جهنم ببرد پس واي بر كسي كه بر نمازهاي خود مواظبت و مداومت ندارد و از شيوه پيامبر خود پيروي نمي‌كند.(7)

امام رضا علیه السلام آنچنان به نماز اهميت مي‌داد كه راضي نبود شيعيانش در هيچ حالي نماز را ترك كنند آن حضرت به نقل از رسول خدا علیه السلام مي فرمود: اگر شخصي نمي تواند ايستاده نماز بخواند نشسته آنرا بجاي آورد. و اگر نشسته هم نتواند خوابيده بخواند و اگر باز هم نتواند با اشاره نماز را به جاي آورد.

منبع:

کتاب ويژگيهاي امام رضا علیه السلام: خصائص الرضويه، عبدالكريم پاك نيا، ص 30-39.

------

پی نوشت ها:

1. عيون اخبار الرضا علیه السلام، ج 2، ص 178.

2. بحار الانوار، ج 49، ص 49.

3. التوحيد، ص 435.

4. التحفة السنية، ص 111. مسند الامام الرضا علیه السلام، ج 2، ص 155.

5. مسند الامام الرضا علیه السلام، ج 2، ص 156.

6. همان.

7. همان.