تاسوعای سرنوشت ساز

محرم سال 57 را می‌توان ویژه ترین محرم سده اخیر ایران لقب داد. در این محرم بود که اگر نگوییم برای همگان حداقل برای تمام مبارزان قطعی شد که هیچ...

۲۲ آبان ۱۳۹۶ / 236

انقلاب اسلامی ایران / مقاله

محرم سال 57 را می‌توان ویژه ترین محرم سده اخیر ایران لقب داد. در این محرم بود که اگر نگوییم برای همگان حداقل برای تمام مبارزان قطعی شد که هیچ راهی جز سقوط کامل رژیم پهلوی وجانشینی یک حکومت مردمی اسلامی وجود ندارد.

مقدمه
محرم سال 57 را می‌توان ویژه ترین محرم سده اخیر ایران لقب داد. در این محرم بود که اگر نگوییم برای همگان حداقل برای تمام مبارزان قطعی شد که هیچ راهی جز سقوط کامل رژیم پهلوی وجانشینی یک حکومت مردمی اسلامی وجود ندارد. به عبارت بهتر در این ماه،کمر سلطنت پهلوی شکست. اوج فعالیت‌های این ماه در کشور همانند تمام محرم های تاریخ ایام تاسوعا و عاشورا بود. البته علاوه بر این دو روز؛سه روز تاریخی دیگر هم در محرم سال 57 مشهد رقم خورد. نخست 23 آذر برابر با 13 محرم که واقعه حمله نیروهای رژیم پهلوی به بیمارستان امام رضا(ع) وکشتار مصدومان بستری در آن رخ داد و دو دگر هم روزهای 9 و10 دی برابر با 29 و30 محرم که خونین‌ترین روزهای تاریخ انقلاب اسلامی در مشهد لقب گرفتند. درباره هر کدام از این سه روز آخر مطالب گوناگونی تاکنون نوشته شده و در آینده نیز قلمی خواهد شد و بر این اساس در این نوشتار به بررسی تاسوعا و عاشورای سال 57 در مشهد خواهیم پرداخت.
روزهای ابتدایی محرم
امام خمینی (ره) همزمان با نخستین روز محرم سال 57، در پیامی از سربازان سراسر کشور خواستند که از سربازخانه ها فرار کنند. ایشان همچنین تأکید کردند «من آنان را که با سکوت و احیاناً با اعمال خود از شاه خیانت کار پشتیبانی می کنند نصیحت می کنم که به ملت مظلوم که برای اسلام خون می دهند و فداکاری می کنند، بپیوندند.»(1)
همین پیام کافی بود تا مردم مشهد به خیابان‌ها ریخته و انزجار خود را از رژیم پهلوی اعلام کنند اما با این وجود دو مرجع تقلید ساکن مشهد یعنی آیات قمی و شیرازی نیز بیکار ننشسته و با صدور اطلاعیه‌های جداگانه‌ای ضمن درخواست از سربازان برای فرار از پادگان‌ها و پیوستن به انقلابیون از مبارزان نیز خواستند تا آخرین قطره خون در برابر رژیم استبداد مقاومت کنند. در این بین واقعه چهارم محرم که منجر به شهادت محمدعلی حنائی با گلوله مستقیم یک سرهنگ گارد در جریان راهپیمایی آرام مردم در چهارراه عنصری مشهد نیز آتش مردم مشهد را فروزان تر کرد. آتشی که در روز تاسوعای حسینی خود را نشان داد.
ساعات آغازین تاسوعا
تاسوعای سال 57مشهد کمتر از تاسوعای تهران نبود. در این روز که مصادف با روز تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر بود، بر اساس برنامه تنظیمی از سوی فعالین اصلی انقلاب مشهد راهپیمایی بزرگی از مدرسه نواب آغاز و پس از گذشتن از خیابان‌های بهار و خسروی نو به حرم مطهر ختم گردید. رمضانعلی شاکری نویسنده کتاب «انقلاب اسلامی و مردم مشهد از آغاز تا استقرار جمهوری اسلامی» که خود در این راهپیمایی بزرگ حاضر بوده درباره آن با اشاره به تجمع اولیه مردم در مدرسه نواب نوشته است:« از ساعت 11 صبح گروه‌ها و طبقات مختلف مردم از مدرسه نواب حرکت خود را آغاز کردند. راهپیمایان با در دست داشتن پلاکاردها و دادن شعار وارد فلکه حضرت شده از خیابان تهران وارد خیابان بهار و سپس امام خمینی و خسروی نو شده و در فلکه حضرت مقابل صحن امام خمینی متوقف شدند. »(2)
راهپیمایی میلیونی
وی می افزاید:«جمعیت بیش از یک میلیون نفر تخمین زده می شد. در راهپیمایی امروز شعار "مرگ بر شاه" و"این شاه آمریکایی اعدام باید گردد" از سوی هماهنگ کنندگان تظاهرات دستور داده شد زیرا به دستور امام شعار "مرگ برشاه" در راهپیمایی باید یه صراحت برده شود. در این راهپیمایی اصناف، طبقات، گروه‌های زن ومرد،پیر وجوان حتی کودکان شرکت داشتند. در راهپیمایی نان و خرما تقسیم می‌کردند و همین نان وخرما نهار اکثر مردم بود.از امروز مامورین نظامی و انتظامی شهر را ترک گفته و انتظامات شهر به دست مردم افتاد.»(3)
تظاهرات روز تاسوعای مردم مشهد تا ساعت3 بعد از ظهر ادامه داشت. در این ساعت جمعیت راهپیمایی کننده بر اساس همناهنگی های انتجام شده از سوی برگزار کنندگان مراسم در اطراف فلکه حضرت توقف کرده و برای شنیدن سخنرای برروی زمین نشستند. بر اساس برنامه تنظیمی ابتدا آیت الله خامنه ای و سپس شهید هاشمی نژاد به سخنرانی مبادرت کردند. هر دو نفر سخنرانان در سخنان خود ضمن تاکید بر لزوم ادامه مبارزه برای سرنگونی رژیم پهلوی بر ادامه مسیر براساس نقشه راه ارائه شده از سوی امام خمینی (ره) تاکید کردند. پس از این سخنرانی ها نوبت به آیت الله واعظ طبسی رسید تا قطع نامه ده ماده ای پایانی این همایش با شکوه را قرائت کند. قطع نامه‌ای که پس از خوانده شدن هر بند آن صدای تکبیر مردم در تایید بلند می‌شد.
قطعنامه‌ای برای الغای حکومت
نویسنده کتاب «انقلاب اسلامی و مردم مشهد از آغاز تا استقرار جمهوری اسلامی» متن کامل این قطع‌نامه را برای ثبت در تاریخ منتشر کرده است.بر اساس مندرجات این کتاب در بند نخست قطعنامه پایانی راهپیمایی مردم مشهد درتاسوعای سال 57 آمده بود:«ما خواهان انهدام و الغای نظام شاهنشاهی و مرام رژیم فعلی در رفع تسلط امپریالیزم بر کشور مسلمان ایران هستیم.»
همچنین در بند دو این قطع نامه بر ادامه مبارزه تا رسیدن به حکومت جمهوری اسلامی تاکید شده و در بند سه آن آمده بود:« صفوف متحد و فشرده ما منحصرا در راه امام خمینی و الهام گیرنده از شعار های آن قائد بزرگ است.»(4)
«حفظ تمامیت ارضی و مخالفت با هرگونه تجزییه طلبی»، «انزجار از دولی که منابع طبیعی و ملی ایران را غارت می کنند»، «تنفر از گروه‌های سیاسی که محتوای انقلاب اسلامی را نادیده می‌گیرند»، «حمایت از سربازان و افسران فراری» ، «غیرخودی دانستن عناصر وابسته و مزدور دستگاه و نمایندگان حزب رستاخیز و نمایندگان مشهد در مجلس شورای ملی» و « تحریم هرگونه همکاری با رژیم و عدم پرداخت مالیات به آن »از دیگر موارد ذکر شده در بندهای مختلف این قطع‌نامه بود.
پس از پایان قرائت قطعنامه اعلام شد که شب پس از نماز جماعت خطبه عاشورا در صحن مطهر توسط آیت الله خامنه‌ای خوانده خواهد شد و بدین گونه مردم متفرق شدند.
راهپیمایی عاشورا
مراسم روز عاشورا در مشهد هم بسان تاسوعا برگزار شد.ابتدا مردم در مدرسه نواب اجتماع کرده و به شنیدن سخنان خطبا درباره واقعه عاشورا پرداختند. سپس از ساعت 11 به راهپیمایی مبادرت کردند. البته مسیر راهپیمایی روز عاشورا با روز قبل و تاسوعا فرق می‌کرد. در این روز مردم پس از خروج از مدرسه نواب به ترتیب در خیابان‌های شیرازی، بهجت، راه‌آهن، خط کمربندی مصلا،17 شهریور، بلوار فرودگاه راهپیمایی کردند. سپس از طریق خیابان ضد وارد خیابان تهران شده و تا فلکه حضرت در حالیکه علیه شاه و رژیم پهلوی شعار می دادند،راهپیمایی کرده ودر این مکان بر زمین نشستند و سخنرانی آیت الله خامنه‌ای در رد حکومت پهلوی را گوش دادند. پس از آن شهید هاشمی نژاد همان قطع‌نامه دیروز را مجدد قرائت کرد و مردم هم با گفتن «صحیح است، صحیح است» تک تک بندهای آن را تایید کردند. در پایان نیز جمعیت به آرامی متفرق شده و بخشی برای ادای نماز مغرب راهی حرم مطهر رضوی شدند.
پی‌نوشت:
1_ صحیفه امام خمینی(ره)، جلد 5، ص117.
2_ انقلاب ‌اسلامی و مردم مشهد (از آغاز تا استقرار جمهوری اسلامی)، رمضانعلی شاکری،ص105.
3_همان.
4_همان،ص106.
منابع:
1_ تقویم تاریخ خراسان(ازمشروطیت تا انقلاب اسلامی)، غلامرضاجعفری، انتشارات مرکزاسناد انقلاب اسلامی، تهران،چاپ اول،1377.
2_ انقلاب ‌اسلامی و مردم مشهد (از آغاز تا استقرار جمهوری اسلامی)، رمضانعلی شاکری،انتشارات امام، مشهد،چاپ دوم، 1362 .
3_ تاریخ معاصرمشهد، جلددوم (از شهریور 1320تا پیروزی انقلاب اسلامی)،دکتریوسف متولی حقیقی، مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهرمشهد، مشهد، چاپ اول،1392.
4_ صحیفه امام خمینی(ره)، جلد 5، موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(س)،تهران،1382.