جوان، وزیر و مشاور ‏والدین

جوان در هفت سال سوم زندگیش، وزیر مسئول و طرف شور ‏والدین است‎.‎

پیشواى عالى قدر ‏اسلام پیامبر صلی الله علیه و آله، در سخنی فرموده «الْوَلَدُ سَيِّدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ وَزِيرٌ سَبْعَ سِنِين‏»[1]- فرزند، در هفت سال اول سید و آقاى والدین است‎.‎ در هفت سال دوم بنده مطیع و فرمانبردار پدر و مادر است و در هفت سال سوم وزیر مسئول و طرف شور ‏والدین است‎.‎

انسان در طول عمر طبیعى خود، سه مرحله مشخص و متمایز را طى مى كند: مرحله رشد و نمو كودكى و ‏جوانى. مرحله میانسالى. مرحله كاهش و پیرى‎.‎ به نظر بسیارى از دانشمندان، بیست و یك سالگى پایان دوران جوانى است. آدمى از زمان ولادت تا بیست و یك سالگى همواره در معرض دگرگونى و تحول است و اوضاع جسم و ‏جانش پیوسته تغییر مى كند. رسول اكرم صلى ‌الله ‌عليه‌ و آله این فاصله زمانى را، كه مرحله رشد و نمو است، به ‏اعتبار وضع جسم و روان فرزندان و طرز تفكر برخورد والدین با آنان، به سه هفت سال تقسیم نموده است: طفل، در هفت سال اول زندگى، بر پدر و مادر حكومت مى كند و در هفت سال دوم زندگى، بنده فرمانبر پدر و مادر است‎.‎ هفت سال سوم عمر، كه از پانزده سالگى آغاز مى شود، دوران بلوغ و جوانى است. در این دوره اندام و ‏افكار فرزند به كلى دگرگون مى گردد و تحولات چشم گیرى در جسم و جانش پدید مى آید. ممیزات ‏كودكى از میان مى رود و نشانه هاى بزرگسالى در وى آشكار مى گردد. رسول اكرم صلى ‌الله ‌عليه‌ و آله موقع او ‏را در این دوره با كلمه وزیر تعبیر نموده است. او نه مانند هفت سال اول آقا و فرمانرواى والدین است و نه ‏مانند هفت سال دوم، بنده و فرمانبردار پدر و مادر است، بلكه فرزند در این دوره نقش وزیر را در كشور ‏خانواده ایفا مى نماید‎.‎

از نظر لغت، «وزیر» كسى است كه بار سنگینى را به دوش گرفته و مسئولیت ‏مهمى را عهده دار شده است. طفل قبل از بلوغ در محیط خانه مسئولیتى ندارد. ولى وقتى بالغ مى شود، باید ‏مسئولیت را بپذیرد و قسمتى از بار سنگین خانواده را به دوش ‍ بگیرد‎. «وزارت» نیز به معنى یارى و كمك فردى و همكارى در تدبیر و مصلحت اندیشى آمده است. ‏بنابر این معنا جوان باید در محیط خانه، معاون پدر و مادر باشد. باید با مشاوره و تبادل فكر، والدین خود را یارى كند و ‏در تدبیر امور زندگى همكار آنان باشد‎.‎

رسول اكرم صلى ‌الله‌ عليه ‌و آله با به كار بردن كلمه وزیر از طرفى استقلال جویى جوان را مورد ‏توجه قرار داده و او را در كشور كوچك خانواده وزیر مسئول شناخته است. از طرف دیگر به پدر و مادر ‏فهمانده است كه با جوان امروز هم مانند بچه دیروز رفتار نكنید، با او آمرانه سخن نگویید و با تندى و ‏خشونت شخصیتش را تحقیر ننماید. بچه دیروز بنده و مطیع شما بوده و جوان امروز وزیر و مشاور ‏شماست‎.‎

با فرا رسیدن جوانى، ایام سازندگى شخصیت جوان آغاز مى شود. پدران و مادران وظیفه شناس ‏و دانا به پیروى از دستور رسول اكرم صلى ‌الله ‌عليه‌ و آله، به فرزندان خود احترام مى گذارند و آنان را ‏وزیر و عضو مؤثر و مسئول خانواده و معاون و مشاور خود قرار مى دهند و از این راه آنها را دوست ‏صمیمى و همكار باصفاى خود مى سازند. اما پدران و مادران وظیفه ناشناس و نادان، حق طبیعى و ‏شرعى فرزندان جوان خود را پایمال مى كنند با فحاشى و اعمال نادرست خویش، عزت ‏نفس و شخصیت آنان را سركوب مى نمایند و با این كارهاى ناروا، بذر كینه و عداوت در دلشان مى افشانند ‏و آن ها را دشمن خود مى سازند‎.‎ در این باره على عليه ‌السلام می فرماید: «ولدك ریحانتك سبعا و خادمك سبعا ثم هو عدوك او صدیقك»[2]- فرزندت در هفت سال اول، برگ خوش بویى بر ساقه درخت وجود شماست، ‏در هفت سال دوم، خدمتگزار مطیع و فرمانبردار شماست و در هفت سال سوم، ممكن است دشمن بدخواه ‏شما یا دوست خیرخواه شما باشد‎.‎

پدران و مادران دانا، اگر با دقت به روایت رسول اكرم صلى ‌الله ‌عليه‌ و آله‏ بنگرند و به عمق آن پى ببرند، متوجه مى شوند كه این حدیث شریف تا چه ارزنده و آموزنده است. این چنین پدران و مادرانی فرزندان جوان خود را به خوبى پرورش می دهند و با گفتار و رفتار صحیح خویش، ‏آنان را انسان هایى پاك دل، درستكار و با فضیلت بار می آورند، تا همچنانکه روایات گفته اند مشمول الطاف الهى قرار می گیرند اما پدر و مادرانى كه فرزندان جوان خود را بد بار می آورند و با تحقیر و اهانت، فحاشى و هتاكى و اعمال ‏زشت و غیرمشروع خود، آنان را به انتقامجویى و گناه و تجاوزكارى وادار سازند مشمول عذاب الهى ‏خواهند بود.

پی نوشت ها:

‏[1] مكارم الأخلاق، طبرسى، حسن بن فضل‏، الشريف الرضى‏، قم‏، 1370ش،‏ ص 222‏.

[2] شرح نهج البلاغة، ابن أبي الحديد، مكتبة آية الله المرعشي النجفي‏، قم‏، 1404ق،‏ ج ‏20، ص 343.

‏[3] برگرفته از کتاب «بزرگسال و جوان از نظر افکار و تمایلات» نوشته استاد محمد تقی فلسفی.‏