يکي از اصول اخلاقي اسلام که حضرات معصومین علیهم السلام سرلوحه شیوه های رفتاری خود قرار داده بودند رفق و مدارا بود که آنها در رفتار خود با مردم، نرم خو و ملایم و گشاده رو بودند و در برابر تندی ها و بی نزاکتی مردم تحمل داشتند. نرمش و مدارا براي زندگي انسان ضروري است و انسان در زندگي روزمره بايد با كساني كه با آنان سر و كار دارد به مدارا رفتار نمايد و در حقيقت رفق و مدارا در هرگونه رابطه و تعامل انساني چه روابط خانوادگي و چه روابط مناسبات اجتماعي، مهمترين قاعده در تنظيم درست روابط و تعامل هست و راه جلب دوستي مردم است و اگر كسي با مردم تند خويي كند زندگي بر خود او تنگ مي شود و صفاي زندگي از بين مي رود.

در اهمیت رفق و مدارا همین بس که از صفات خدای بزرگ خوانده می‌شود: «عَنْ اَبِی جَعْفَرٍعلیه‌السّلام قَالَ:« إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَفِيقٌ يُحِبُّ اَلرِّفْقَ وَ يُعْطِي عَلَى اَلرِّفْقِ مَا لاَ يُعْطِي عَلَى اَلْعُنْفِ»؛[1] امام باقر علیه‌السّلام فرمود: خدای عزّوجلّ ملایم است و ملایمت را دوست دارد و پاداشی که به ملایمت می‌دهد به خشونت و سخت‌گیری نمی دهد.

امام علی علیه‌السّلام خطاب به فرزندش محمد حنفیه می‌فرماید بدان ‌که بعد از ایمان به خدا، مدارا کردن با مردم، حیاتی‌ترین جزء عقل است. در بیان دیگر امیرالمومنین علیه‌السّلام می‌فرماید: «ثَمَرَةُ الْعَقْلِ مُدَارَاةُ النَّاسِ»؛[2] نتیجه خردورزی مدارا کردن با مردم است. فردی به نام حسین بن خالد که از یاران امام هشتم علیه السلام است از ایشان درباره عقل سوال کرد. امام این گونه پاسخ دادند: عقل یعنی نرم خویی با دشمنان و مدارا با دوستان.[3]

ابو جعفر بصری نقل می کند که روزی با یونس بن عبدالرحمان به محضر امام رضا علیه السلام وارد شدیم. در این لحظه مردی وارد شد و از رفتار زشت یکی از اصحاب گلایه کرد. حضرت این گونه به وی توصیه کرد: «دَارِهِمْ فَإِنَّ عُقُولَهُمْ لاَ تَبْلُغُ»[4]؛ با آنها مدارا کن، زیرا باید متناسب با عقل انسان ها رفتار کنی.

پی نوشت ها:

[1] . کافی، ج‏2، ص 119.

[2] . عیون الحکم، ج1، ص 209.

[3]. امالی،ص283.

[4] . بحار الانوار ،ج2، ص68.