زیارت گذشتگان

زورواموتاکم فانهم یفرحون بزیارتکم…. مردگان خود را زیارت کنید زیرا آنان از این که شما به زیارتشان بروید مسرور و شادمان میگردند.

۲۸ آذر ۱۳۹۶ / 352

زیارت / مقاله

در مورد اشخاص متوفّی نیز کلمه ی «زیارت» کاربرد دارد که البته بیشتر به قبر آنان نسبت داده میشود.
این مطلب برگرفته از جهانبینی اسلام و دید وسیع و عمیق ادیان آسمانی به ویژه اسلام است که حیات و زندگی را منحصر به زندگی این جهان نمیدانند و انسان را در چهار دیواری جهان طبیعت محدود نمیکنند بلکه ورای این عالم، عالمی گستردهتر، جالبتر و زیباتر برای انسان قایلاند.
مادّیون که اعتقادی به ماورای طبیعت ندارند و حیات را در همین محدوده ی جهان طبیعت، تفسیر میکنند نمیتوانند این اصطلاح و استعمال دوم زیارت را داشته باشند و ندارند.
ولی ادیان الهی و پیروان آنها یعنی معتقدان به جهان غیب و عالم ابدی و کسانی که باورهای غیبی و فوق مادّی دارند و تنوع حیات و تجدید صورت و تکامل آن را پذیرفته و بدان اعتقاد دارند این واژه «یعنی زیارت» را در مورد گذشتگان نیز دارند و به کار میبرند و از این رو یکی از مسلّمات آنان زیارت اهل قبور یا زیارت اموات یا زیارت شهیدان است و به صورت یک برنامه مذهبی و دینی آن را انجام میدهند.
اهل ادیان و بالخصوص اسلام، مردگان را فاقد فهم، درک و شعور نمیدانند بلکه معتقدند آنان هم حیات دارند؛ نهایتِ امر این که حیات آنان تغییر شکل داده و تغییر یافته و با توجه به شرایط مخصوص خود، درک وفهمی متناسب دارند؛ از این رو از دیدار زندگان و بازماندگان از منازل و مقابر آنها خوشحال، مسرور و شادمان میگردند و از این که از خاطر و ذهن بازماندگان رفته و دوستان و بستگان، آنان را فراموش کرده باشند و یادی از آنها نکنند نگران و ناراحت و چه بسا گلهمند باشند و احیاناً به جای دعا نفرین کنند.
طبق نقل امام صادق(ع) حضرت امیر المؤمنین(ع) فرمودند:
زورواموتاکم فانهم یفرحون بزیارتکم….
مردگان خود را زیارت کنید زیرا آنان از این که شما به زیارتشان بروید مسرور و شادمان میگردند.
در روایت دیگری آمده که محمد بن مسلم میگوید: به حضرت صادق (ع)عرضکردم: «آیا مردگان را زیارتکنیم؟» فرمود: «آری!» عرض کردم: «آنها علم و آگاهی دارند که ما به زیارتشان میرویم؟» فرمود:
ای والله انهم لیعلمون بکم و یفرحون بکم و یستأنسون الیکم
آری! به خدا سوگند تحقیقاً آنان میدانند و از این عمل شما آگاهی دارند وبا آمدن شما به سوی آنان، خوشحال و با نشاط میگردند و با شما انس میگیرند.
این روایات متعدد تصریح دارند که مردگان از آمدن احیاء در کنار قبر آنان اطلاع دارند و از این کارِ زندگان، که نوعی بزرگداشت آنان است، مبتهج و فرحناک میگردند و حتی در آن لحظات، با احیا انس میگیرند و احساس وحشت و تنهایی نمیکنند.
امام باقر (ع) نقل میکنند که رسول خدا (ص) فرمود: جبرئیل (ع) برای من چنین گفت: خداوند فرشتهای را به سوی زمین فرستاد. آن فرشته شروع به راه رفتن کرد تا به درِ خانهای رسید که مردی آنجا ایستاده و از صاحبخانه اجازه ورود میخواست. آن ملک گفت: «با صاحب این خانه چه کاری داری؟» پاسخ داد: «او برادر مسلمان من است. آمدهام که برای خدا او را زیارت و دیدار کنم.» ملک گفت: «از آمدنت هیچ منظوری جز این نداشتی؟» در پاسخ گفت: «نه! فقط به همین منظور آمدهام.» آن فرشته گفت: «پس من فرستاده ی خداوند به سوی توام؛ خداوند، سلام میفرستد و میفرماید: بهشت برای تو واجب و حتمی گردید و اضافه کرد که: خداوند عزوجل میفرماید:
هر مسلمانی که مسلمان دیگری را زیارت کند او را دیدار نکرده بلکه مرا زیارت کرده و ثواب و پاداش او بر من بهشت است.»

منبع: آستان دوست، علی کریمی، تهیه و تدوین اداره امور فرهنگی آستان قدس رضوی.