تظاهر، يك بلاى بزرگ اجتماعى
ارزش هر عمل بستگى به «انگيزه» آن دارد، و يا به تعبير ديگر از ديدگاه اسلام، اساس هر عمل را، «نيت» تشكيل مىدهد، آن هم «نيت خالص.»
اسلام قبل از هر چيز پرونده نيت را مورد بررسى قرار مىدهد، و لذا در حديث معروفى از پيغمبر اكرم صلی الله علیه و آله آمده است كه:
إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ وَ لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى؛ هر عملى بستگى به نيت او دارد، و بهره هر كس مطابق نيتى است كه در عمل دارد.
و در ذيل اين حديث آمده است: آن كس كه براى خدا جهاد كند اجرش بر خداوند بزرگ است، و كسى كه براى متاع دنيا پيكار كند، يا حتى نيت به دست آوردن «عقال» (طناب كوچكى كه پاى شتر را با آن مىبندند) كرده باشد بهرهاش فقط همان است.(1)
اينها همه به خاطر آن است كه «نيت» هميشه به عمل شكل مىدهد، آن كس كه براى خدا كارى انجام مىدهد، شالوده آن را محكم مىكند، و تمام تلاش او اين است كه مردم از آن بهره بيشتر گيرند، ولى كسى كه براى تظاهر و رياكارى عملى انجام مىدهد، تنها به ظاهر و زرق و برق آن مىپردازد، بى آنكه به عمق و باطن و شالوده و بهرهگيرى نيازمندان اهميت دهد.
جامعهاى كه به رياكارى عادت كند، نه فقط از خدا و اخلاق حسنه و ملكات فاضله دور مىشود، بلكه تمام برنامههاى اجتماعى او از محتوا تهى مىگردد، و در يك مشت ظواهر فاقد معنى خلاصه مىشود، و چه دردناك است سرنوشت چنين انسان، و چنين جامعهاى؟! روايات در مذمت «ريا» بسيار زياد است، تا آنجا كه آن را نوعى شرك ناميدهاند، و ما در اينجا به ذكر سه روايت تكان دهنده قناعت مىكنيم:
1. در حديث از پيغمبر اكرم ص آمده است:
سَيَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ تَخْبُثُ فِيهِ سَرَائِرُهُمْ وَ تَحْسُنُ فِيهِ عَلَانِيَتُهُمْ طَمَعاً فِي الدُّنْيَا لَا يُرِيدُونَ بِهِ مَا عِنْدَ رَبِّهِمْ يَكُونُ دِينُهُمْ رِيَاءً لَا يُخَالِطُهُمْ خَوْفٌ يَعُمُّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ فَيَدْعُونَهُ دُعَاءَ الْغَرِيقِ فَلَا يَسْتَجِيبُ لَهُمْ؛ زمانى بر مردم فرا مىرسد كه باطنهاى آنها زشت و آلوده مىشود، و ظاهرشان زيبا، به خاطر طمع در دنيا اين در حالى كه علاقهاى به پاداشهاى پروردگارشان ندارند، دين آنها ريا مىشود، و خوف خدا، در دل آنها وجود ندارد، خداوند همه آنها را به عذاب سختى گرفتار مىكند، و هر قدر خدا را مانند شخص غريق بخوانند هرگز دعايشان مستجاب نمىشود.(2)
2. در حديث ديگرى از امام صادق علیه السلام مىخوانيم كه به يكى از يارانش به نام «زراره» فرمود.
مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ إِنَّ كُلَّ رِيَاءٍ شِرْكٌ؛ کسى كه براى مردم عمل كند ثوابش بر مردم است، اى زراره! هر ريايى شرك است!(3)
3. در حديث ديگرى از پيامبر اكرم ص آمده است:
إِنَّ الْمُرَائِيَ يُدْعَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِأَرْبَعَةِ أَسْمَاءٍ يَا كَافِرُ يَا فَاجِرُ يَا غَادِرُ يَا خَاسِرُ حَبِطَ عَمَلُكَ وَ بَطَلَ أَجْرُكَ وَ لَا خَلَاقَ لَكَ الْيَوْمَ فَالْتَمِسْ أَجْرَكَ مِمَّنْ كُنْتَ تَعْمَلُ لَهُ؛ شخص رياكار در روز قيامت با چهار نام صدا زده مىشود: اى كافر! اى فاجر! اى حيلهگر! واى زيانكار! عملت نابود شد، و اجرت باطل گشت، امروز هيچ راه نجاتى ندارى، پاداش خود را از كسى بخواه كه از براى او عمل كردى.(4)
منبع: کتاب تفسير نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج 27، ص 363-366.
----
پی نوشت ها:
1. وسائل الشيعه، جلد اول صفحه 35 (ابواب مقدمه العبادات باب 5 حديث 10).
2. اصول كافى، جلد 2 باب الرياء حديث 14.
3. وسائل الشيعه، جلد اول صفحه 49، ذيل حديث 11.
4. وسائل الشيعه، جلد اول صفحه 51، ذيل حديث 16.