یادداشت - مفهوم کلمه مولی در حدیث غدیر

یکی از اشکال هایی که بر حدیث غدیر شده این است که «مولی» به معنای اولویّت نیست، پاسخ چیست؟
این ادعا که کلمه «مولی» به معنای اولویت و برتری به کار نرفته حرفی بدون دلیل بلکه بر خلاف واقعیات است؛ زیرا بزرگان کلام و تفسیر و لغت به این معنا برای کلمه «مولی» تصریح کرده اند:
دلیل اول: کلمات مفسّرین:
فخر رازی در تفسیر آیه « هِیَ مَوْلاکُمْ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ»؛(حدید، آیه 15) از کلبی و زجاج و ابی عبیده و فرّاء نقل می کند که معنای آن «اولی بکم» است. 
بغوی نیز این آیه را چنین تفسیر می کند: «صاحبتکم و اولی بکم». همدم شما و اولی و سزاوار به شما است.
این تفسیر نیز از زمخشری، ابو الفرج ابن جوزی، نیشابوری، قاضی بیضاوی، نسفی، سیوطی، ابوالسعود، در ذیل آیه فوق رسیده است. 
دلیل دوم:  کلمات متکلمین:
و نیز برخی از متکلمین اهل سنّت همانند سعد تفتازانی، علاء قوشچی و دیگران نیز به این معنا برای کلمه «مولی» تصریح کرده اند. تفتازانی می گوید: «استعمال «مولی» به معنای متولّی و مالک امر و اولی به تصرّف در کلام عرب شایع و از بسیاری از ائمه لغت نقل شده است...». 
ریشه واژه «مولی»، ولایت است. اصل این ماده بر قرب و نزدیکی دلالت می کند، یعنی میان دو چیز به گونه ای از نسبت قرب برقرار است که چیز دیگری میان آنها فاصله نیست.
ابن فارس می گوید: «واو، لام، ی (ولی) بر قرب و نزدیکی دلالت می کند و واژه ولی به معنای قرب و نزدیکی است، و کلمه مولی نیز از همین باب است. و بر معتِق، معتَق، صاحب، حلیف، ابن عم، ناصر و جار اطلاق می شود. ریشه همه آن ها ولی به معنای قرب است». 
دلیل سوم:  تصریح لغویّین از بزرگان لغت اشخاصی از قبیل: فرّاء، زجّاج، ابو عبیده، اخفش، علی بن عیسی رمّانی، حسین بن احمد زوزنی، ثعلب و جوهری و دیگران به معنای «اولی» برای کلمه «مولی» اشاره کرده اند.
دلیل چهارم:  پاسخ آن گروهى هستند كه بر امير المؤمنين عليه السّلام در ميدان وسيع كوفه وارد شدند در حاليكه عرض مي كردند: السلام عليك يا مولانا. امام عليه السّلام براى واقف ساختن ساير شنوندگان و حاضرين بر معنى درست، از آنها توضيح خواست و فرمود: من چگونه مولاى شما هستم در حاليكه شما گروهى از عرب هستيد؟! آنان در جواب آن حضرت عرض كردند: ما از رسول خدا صلى اللّه عليه و آله در روز غدير خم شنيديم كه مي فرمود: «من كنت مولاه فعلى مولاه.  باید دانست که آن مولويّت كه در نظر عرب  مورد اهميّت و داراى عظمت‏ است تنها، محبت يا نصرت و يا ساير معانى عرفى مولى نبوده. بلكه اين مولويت همان رياست كبرى و سرورى است كه تحمل آن براى آنان سخت و دشوار بوده مگر موجبى براى خضوع و گردن نهادن آنها در قبال آن معنى دست دهد، و معناى مزبور همانست كه در حضور آن جمعيت امير المؤمنين عليه السّلام بطور استفهام توضيح خواست و آنها را ملزم ساخت كه در جواب آن حضرت گفتند كه از نص و تصريح رسول خدا صلى اللّه عليه و آله آنرا فهميده‏ اند و درك نموده‏ اند.
دلیل پنجم: درک و فهم اين معنى حتى بر زنان پرده ‏نشين پوشيده نبوده است : بانو دارميه حجونيّه كه معاويه از سبب دوستى او نسبت به امير المؤمنين عليه السّلام و كينه او نسبت به خودش پرسش نمود؟
آن بانو استدلال به امورى کرد، از جمله به اين امر كه: رسول خدا صلى اللّه عليه و آله سمت ولايت را براى امير المؤمنين عليه السّلام در روز غدير خم بر قرار فرمود و كينه خود را نسبت به او (معاويه) به اين علت اعلام کرد كه او (معاويه) با كسى جنگ كرده كه بر امر خلافت از او (معاويه) اولى بوده و آن مقامى را كه در خور آن نبوده طلب نموده، و معاويه بر او در اين امور انكارى نکرد!!  
پس بنابر این «مولی» به معنای محبت و یاری نیست بلکه به معنای اولویت و سرپرستی است.

منبع : مفهوم غدیر، ص : 74 - الغدير ،ج‏2،ص:294