انفاق امام موسی کاظم علیه السلام
انديشه امام كاظم عليه‌السلام در مورد انفاق در راه خدا اين گونه است، مَنْ أَيْقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِيَّةِ؛(1) «هر كس يقين به جايگزيني داشته باشد نيكو بخشش مي‌كند.» هنگامي كه شخص باور دارد خدا بهتر از انفاق او جايگزين مي‌كند تلاش مي‌كند از بهترين اموال و محبوب ترين آنها در راه خدا انفاق كند تا به مقام پاكي و وارستگي ازدنيا برسد، لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّي تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ؛(2) «به نيكي نمي‌رسيد (انسان نيك نخواهيد بود) مگر هنگامي كه از آنچه دوست مي‌داريد انفاق كنيد.» اين انديشه شفاف عترت و امام كاظم عليه‌السلام در مورد انفاق است. اينك رفتار موسي بن جعفر عليه‌السلام را در اين راستا بررسي مي‌كنيم.
تفاوت زندگي مردم جامعه در سطوح گوناگون و حوادث و رويدادها هماره موجب تفاوت در زندگي افراد است. در جامعه بشري نه افراد يكسان مي‌انديشند و نه كار و تلاش‌هاي آنان يكسان است؛ و نه رويدادها بر همگان يكسان روي مي آورند. در اين سه محور هماره زندگي‌ها متفاوت بوده كه به دنبال آنها تفاوت در بهره‌وري از نعمت‌هاي الهي را دنبال دارند. به همين خاطر وجود افراد نيازمند در جامعه در بسياري موارد لازمه زندگي دنيايي است. مانند ايتام و تهي‌دستي خانواده هايي كه در اثر حوادث، نان‌آور خود را از دست مي‌دهند. گر چه بخش عظيمي از تفاوت‌ها نيز مربوط به چپاول و بهره‌كشي برخي از دست رنج ديگران است. در هر صورت جامعه انساني هماره نيازمند ترميم و انفاق است. انفاق يعني توجه به زندگي سطوح پاييني كه راه تكامل هر انسان را شكل مي‌دهد. به همين خاطر انفاق نقشي مهم در ساماندهي اجتماعي جامعه دارد و نقش اساسي نيز در رهايي انسان از وابستگي به دنيا دارد. در سيره و روش امامان معصوم عليهم‌السلام يكي از محورهاي مهم انفاق آنان است. انفاق يك اصل محوري در زندگي را شكل مي‌دهد. با هزينه كردن مال و سرمايه در راه خدا نابساماني‌هاي اجتماعي سامان مي‌پذيرد. در سيره امام كاظم عليه‌السلام مي‌بينيم هزار بنده را با دست رنج خويش آزاد مي‌كند، اعتق الف مملوك.(3) شبانه به صورت ناشناس به در خانه فقرا مراجعه مي‌نمود و نيازهاي زندگي آنان را تأمين مي كرد، وَ كانَ يَتَفَقَّدُ فُقَراءَ الْمَدينَةِ فىِ اللَّيْلِ فَيَحْمِلُ إلِيْهِمُ العَيْنَ وَالْوَرِقَ وَالدَّقيقَ وَالتَّمْرَ فَيُوصِلُ ذلِكَ إِلَيْهِمْ وَلايَعْلَمُونَ مِنْ أَىِّ جَهَةٍ هُوَ؛ (4) به مستمندان كيسه هايي دويست تا سيصد ديناري عطا مي‌فرمود و آنان را بي‌نياز مي‌ساخت.(5) روزها را به روزه داري و انفاق و صدقه در راه خدا سپري مي‌نمود، و يقع النهار متصدقا و صائما.(6) آيا اين روش براي همگان الگو نمي‌باشد؟ كه امامان شبانه به صورت ناشناس انفاق مي‌نمودند. عترت براي حفظ شخصيت محتاج نان شب و براي اينكه هماره شرمنده دست دهنده نباشد، اين ارزش را تحقق مي‌بخشيدند. آيا اگر جامعه و انسان‌هاي متمكن اين روش را عهده دار شوند و به انفاق هاي واجب و مستحب خويش اين گونه اهتمام ورزند، نابساماني‌هاي جامعه ساماندهي نمي‌شوند؟! جامعه اسلامي به ويژه تشيع هر مقدار به راه و روش پيشوايان خويش و امامان معصوم عليهم‌السلام نزديك باشند، به همان مقدار نابساماني‌ها ساماندهي مي‌شود. و هر مقدار از اين محورها فاصله گيرند ناهنجاري‌هاي بيشتر دامن آنان را فرا خواهد گرفت. تا كدامين راه را برگزينيم!
منبع: کتاب امام كاظم علیه السلام الگوي زندگي، نويسنده حبيب‌الله احمدي، ص 75-76.
-----
پی نوشت ها:
1. تحف العقول، ص 403؛ اعلام الهداية، ج 9، ص 234.
2. آل عمران، 92.
3. دلايل الامامة، ص 147.
4. الارشاد، ج 2، ص 232؛ اعلام الوري، ص 307؛ فصول المهمة، ج 2، ص 949.
5. منتهي الآمال، ج 2، ص 340.
6. كشف الغمة، ج 3، ص 5.