یادداشت | سیره اخلاقی حضرت باقر (عليه السلام)
سیره و فضائل اخلاقی حضرت باقر (عليه السلام)
حضرت باقر علیه السلام از جهت برترى علمى و پارسايى ميان عامه و خاصه شناخته شده است و از هيچ كس از فرزندان امام حسن و امام حسين علیه السلام آن مقدار از علم دين، حديث، تفسير، سيره و ديگر ابواب علوم كه از ايشان نقل و آشكار شده، نقل نشده است. آن حضرت از نظر مکارم و فضائل اخلاقی نیز بی نظیر بوده اند و در کتاب های روایی و تاریخی، اخلاق و سیره ایشان را نقل کرده اند. در اینجا به گوشه ای از مکارم، فضائل اخلاقی و سیره حضرت باقر علیه السلام برای الگوگیری و درس گرفتن پیروان واقعی آن امام همام اشاره می شود.
- دائم الذکر بودن
حضرت صادق عليه السلام فرمود: پدرم بسيار ذكر خدا مى كرد، من به همراه او مى رفتم و او ذكر خدا مى گفت، با او ذكر غذا مى خوردم و او ذكر خدا مى گفت، و هر آينه كه با مردم در گفتگو بود حتی از ذكر خدا باز نمى داشت و من مى ديدم زبانش به كامش چسبيده بود و مى فرمود: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» و شيوه اش بود كه ماها را جمع مى كرد و دستور مى داد به ذكر خدا تا آفتاب مى زد و هر كدام ما كه قرائت (قرآن) را یاد داشتیم، دستور به قرائت مى داد و هر كدام كه قرائت یاد نداشتیم، او را دستور به ذكر مى داد.[1]
- مناجات شبانه
امام صادق عليه السّلام می فرماید: شب ها من بستر خواب پدرم را آماده مى كردم و منتظر مى شدم تا بيايد و بخوابد. موقعى كه پدرم به بستر مى رفت، من برمى خاستم و به بستر خود مى رفتم. يك شب انتظار من طولانى شد. با اضطراب به مسجد رفتم و كسى را در مسجد نديدم، در آن وقت، همه خوابیده بودند. ناگهان پدرم را در گوشه اى به حال سجده ديدم كه مى نالد و مى گويد: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي حَقّاً حَقّاً سَجَدْتُ لَكَ يَا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً اللَّهُمَّ إِنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضَاعِفْهُ لِي اللَّهُمَّ قِنِي عَذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَكَ وَ تُبْ عَلَيَّ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيم[2][3]؛ پاك و مقدسى، اى خداى من. اينك تویى پروردگار بر حقّ من. به خاك درت افتاده ام اى مولاى من. بار خدايا طاعت من ناچيز و اندک است تو بر پاداش من بيفزا. بار خدايا به روز رستاخيز كه بندگانت را از دل خاك برانگيزى، مرا از عذاب دوزخ برهان. بار خدايا با من آشتى كن كه تو آشتى پذير و مهربانى».
- ترس از خدا
افلح غلام حضرت باقر علیه السلام می گوید: در خدمت آن جناب به مكه رفتم همين كه وارد مسجد الحرام شد نگاهى به خانه خدا كرده با صداى بلند شروع به گريه كرد. عرض كردم: پدر و مادرم فدايت مردم متوجه شمايند آرام تر گريه كنيد.
فرمود: چرا گريه نكنم شايد خداوند با لطف و مرحمت به من نگاه كند اين توجه او سبب رستگارى فردايم شود. آنگاه به دور خانه خدا طواف كرد بعد در مقام ابراهيم به نماز ايستاد، وقتى سر از سجده برداشت محل سجده اش از اشك چشم تر شده بود. هر وقت نیز خنده مي كرد؛ مي گفت: «خدايا بر من خشم مگير».[4]
کرم و بخشش به دیگران
امام باقر علیه السلام با آن عظمت مقام علمى و عهده دارى منصب امامت و رياست و با آنكه خود عائله مند و از لحاظ درآمد از مردم متوسط بود، ميان خواص و عوام مشهور به بخشندگى و جود بود و كرم ايشان نسبت به همگان معروف بود. عمرو بن دينار و عبدالله بن عمير مى گويند: هر گاه مى خواستيم به ديدار ابوجعفر محمد بن على برويم مى ديديم كه ايشان براى ما هزينه و جامه مى آورد و مى گويد: «اين براى شما پيش از آنكه به ديدن من بياييد آماده شده است».[5]
سلمى كنيز حضرت باقر علیه السلام نیز می گوید: هر يك از برادران حضرت كه به خانه آن جناب مى آمدند آنها را با غذاى خوب پذيرایى مي كرد و لباس هاى عالى به ايشان مي داد و پول نيز مي بخشيد. من عرض مي كردم: شایسته است كمتر مصرف كنيد. مي فرمود: «سلمى نيكى و ارزش دنيا كمك به برادران و دوستان است».
جايزه هایى هم كه به دیگران مي داد از پانصد درهم تا ششصد هزار بود. از نشستن با برادران دلتنگ نمي شد و مي فرمود: «دوستى خود را در قلب برادرت به آن اندازه بدان كه تو او را دوست دارى». هيچ وقت از خانهاش شنيده نمي شد كه به گدا بگويند: خير باد ترا. يا بگويند، گدا اين را بگير. بلکه مي فرمود: آنها را با بهترين اسمهايشان بخوانيد».[6]
- دعا به هنگام غم
حضرت صادق عليه السلام فرمود: هر گاه پيش آمدى پدرم را غمناك مي كرد زنان و كودكان را جمع مي كرد، سپس دعا مي كرد و آنها آمين مي گفتند.[7]
- آراستن برای همسر
معاويه بن عمّار می گوید: ديدم ابوجعفر باقر علیه السلام موهاى خود را با حناى خالص رنگ كرده بود.[8]
حضرت باقر علیه السلام درباره آراستن برای همسر فرموده است: «زن ها دوست دارند همان طور مردان خود را آراسته ببينند كه مرد دوست دارد زن خود را ببینند».[9]
- تقسیم گوشت قربانی
روایت کرده اند امام سجاد و امام باقر عليهما السّلام یک سوم قربانى را صدقه همسايگان، یک سوم دیگر را صدقه نیازمندان مي ساختند، و یک سوم دیگر را براى خانواده نگاه مي داشتند.[10]
پی نوشت ها:
[1] كافي، كلينى، محمد بن يعقوب، دارالكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 2، ص 498.
[2] بقره، 128.
[3] كافي، ج 3، ص 323.
[4] كشف الغمة في معرفة الأئمة، على بن عيسى اربلى، بنى هاشمى، تبريز، 1381 ق، ج 2، ص 117.
[5] روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، فتال نيشابورى، محمد بن احمد، انتشارات رضى، قم، 1375ش، ج 1، ص 204.
[6] بحار الأنوار، محمد باقر مجلسى، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403 ق، ج 46، ص 290.
[7] كافي، ج 2، ص 487.
[8] همان، ج 6، ص 482.
[9] مكارم الأخلاق، طبرسى، حسن بن فضل، الشريف الرضى، قم، 1370ش، ص 80.
[10] من لا يحضره الفقيه، شیخ صدوق، به تصحیح على اكبر غفارى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1413ق، ج 2، ص 493.