امام حسین ، الگوی سخاوت و بخشش
امام حسین علیه السلام، الگوی سخاوت و بخشش
امام حسین علیه السلام در سخنی می فرمایند: «اى مردم، در مكارم اخلاقى، رقابت كنيد و به سوى غنيمت ها، شتاب ورزيد و نيكى را حبس نكنيد و در آن كندى نورزيد.... هر كه بخشيد، سرورى يافت و هر كه بخل ورزيد، پست شد و بخشنده ترين مردم كسى است كه به شخصی كه از او اميدى نمى برد، عطا كند...». [1]
سیره امام حسین علیه السلام در سخاوت و بخشش همچون سیره پيامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بود که از ایشان به ارث برده بودند، صفوان بن سليمان می گوید: پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «من هيبت و حلم خود را به حسن و بخشش و رحمت خود را به حسين عطا نمودم».[2]
سخاوت و بخشش در نگاه حضرتش ذخیره ای برای روز واپسین است نقل کرده اند روزى مستمندى، درخواست كمك مى كرد. امام حسين عليه السلام فرمود: «آيا مى دانيد كه او چه مى گويد؟» گفتند: نه، فرمود: «مى گويد: من، فرستاده شما هستم. اگر چيزى به من بدهيد، آن را مى گيرم و [برايتان] به آن جا (قيامت) مى برم؛ و گر نه با دستانى تهى به آنجا می روم».[3]
در کتاب ها و منابع اسلامی نمونه های فراوانی برای عطا و بخشش امام حسین علیه السلام به چشم می خورد که به چند نمونه اشاره می شود:
- روايت کرده اند امام، غلامى را ديد با سگى غذا مي خورد، به او فرمود: چرا چنین می کنی؟ گفت: يا بن رسول اللَّه! من غمگین هستم مي خواهم اين سگ را خوشحال كنم شايد من هم خوشحال گردم، غم و اندوه من اين است كه مالك من شخصى يهودى است و من می خواهم از وی جدا شوم.
امام دويست اشرفى نزد مالك آن غلام برد. يهودى گفت: اين غلام من فداى قدم تو باد و اين باغ و بستان را نيز به آن غلام بخشيدم و اين مبلغ پول را هم كه دادى به شما تقديم می کنم. امام فرمود: من نيز اين پول را به تو بخشيدم. يهودى گفت: من هم قبول كردم و اين پول را به آن غلام بخشيدم، امام فرمود: من نيز آن غلام را آزاد نمودم و اين پول و باغ را به او بخشيدم.[4]
- انس بن مالك می گوید: نزد امام بودم كه یکی از كنيزان آن حضرت آمد و شاخه ريحانی تقديم امام نمود. امام به او فرمود: من تو را در راه خدا آزاد كردم. من به آن حضرت عرض کردم: كنيزكی را براى شاخه ريحانی آزاد می کنی؟ فرمود: خداوند ما را اين گونه پرورش داده است. زيرا مي فرمايد: «هر گاه به شما درودى گفته شود نيكوتر از آن را يا مانند آن را تلافى نمایيد»[5] بهتر از اين شاخه ريحان، آزاد نمودن اين كنيز بود.[6]
- يكى از غلامان آن بزرگوار جرمی را مرتکب شد. امام دستور داد او را تادیب کنند. آن غلام قسمتى از اين آيه را خواند: «وَ الْكاظِمِينَ الْغَيْظَ»، امام فرمود: او را رها كنيد! غلام گفت: «وَ الْعافِينَ عَنِ النَّاسِ»، امام فرمود: تو را عفو نمودم. غلام گفت: «وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»[7] امام فرمود: تو را در راه خدا آزاد كردم و دو برابر آنچه كه به تو عطا مي نمودم عطا خواهم كرد.[8]
- اعرابى نزد امام آمد و گفت: من ضامن يك ديه كامل شده ام و از پرداخت آن عاجزم. با خود گفتم: بايد از كريم ترين مردم کمک بخواهم و كريم تر از اهل بيت رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم نديده ام.
امام فرمود: من سه سؤال از تو می پرسم، اگر يكى را جواب بگویى يك سوم ديه اى را كه گفتى به تو می دهم. اگر جواب دو سؤال را بگویى دو قسمت آن ديه و اگر جواب سه سؤال را بگویى تمام آن ديه را به تو مى پردازم.
امام سه سؤال را پرسید و اعرابی نیز هر سه را جواب داد، امام كيسه ای كه هزار اشرفى در آن بود به وى داد و انگشتر خود را كه نگين آن دويست درهم قيمت داشت نيز به او بخشيد و فرمود: اى اعرابى! اين اشرفى ها را در عوض ديه بپرداز و اين انگشتر را صرف مخارج خود کن! اعرابى با دیدن اين بخشش گفت: «خدا بهتر مي داند كه مقام پيامبرى را در چه خاندانى قرار دهد».[9] [10]
آری امام حسین علیه السلام در سخاوت و بخشش شهره آفاق بود و چنین سبك و سيره ای داشتند و این افتخار محبین و پیروان ایشان است که چنین الگو و نمونه ای در تاریخ اسلامی خود دارند و می توانند به آن اقتدا کنند.
پی نوشت ها:
[1] نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، حلوانى، حسين بن محمد ، مدرسة الإمام المهدي عجل الله تعالى فرجه الشريف، قم، 1408 ق، ص 81.
[2] الخصال، شیخ صدوق، به تصحیح: على اكبر غفارى، جامعه مدرسين، قم، 1362ش، ج 1، ص 77.
[3] مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، محدث نورى، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، 1408ق، ج 7، ص 203.
[4] مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، ابن شهر آشوب مازندرانى، علامه، قم، 1379ق، ج 4، ص 75.
[5] نساء، 86.
[6] نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص 83.
[7] آل عمران، 134.
[8] كشف الغمة في معرفة الأئمة، على بن عيسى اربلى، بنى هاشمى، تبريز، 1381 ق، ج 2، ص 31.
[9] انعام، 124.
[10] جامع الأخبار، شعيري، محمد بن محمد، مطبعة حيدرية، نجف، بى تا، ص 137.