ماه رمضان ؛ نجات بخش انسان ها

بشر دنیای مادّی، انسان عصر فضا، جهان طغیان غرایز حیوانی، بشر سرکش و رها شده از التزامات اخلاقی، جوامع ماشینی و اجتماعات سرمایه داری که شب و روز از زحمت و تلاش و کار و کوشش برای یک زندگی پر از حرارت مادی آرام نمی گیرند؛ اجتماعاتی که رهبران آن ها در بند مادیات گرفتارند و فرصت ندارند که امور جهان را از منظر فضیلت و انسانیت بنگرند و با عینک تقوا و شرف، اوضاع به هم پیچیده و دشوار آن را مطالعه نمایند؛ جوامعی که در آن رشته های محکم و استوار فضیلت، پاکدامنی و عفاف یکی پس از دیگری گسسته می شود، هر روز ناراحتی های روحی و فکری و بی اعتمادی تازه ای بر سرشان سایه می افکند. 
در آبادترین و آزادترین نقاط این دنیای به اصطلاح متمدّن و در مجامع بزرگ جهانی، جهت دست یابی به مقام، استثمار ملل و گسترش نفوذ، توسعه تجارت و بازرگانی، غارت کردن اموال، معادن و دست رنج ملل فقیر و کارگران بیچاره چه خیانت هایی که نمی شود! کمپانی های صنعتی و بازرگانی برای سبقت از هم و زمین زدن حریف و از میدان بیرون راندن او میلیون ها دلار صرف می کنند. از این رو، شرق و غرب همواره یکدیگر را متّهم کرده و از هم شاکی اند!

خدایی که این بشر را آفریده و این غرایز را در نهاد او گذارده، می دانسته است که اگر این حرص و آز، خودخواهی و تکبّر، استبداد و جاه طلبی و شهوات بر این بشر مسلّط شود، دیگر نه تنها خودش، بلکه دیگران هم آرامش نخواهند داشت. و اگر مادّیات، معشوق و محبوب و معبود او شد، در هیچ حد و اندازه و مقداری قانع نمی شود.

خدای متعال می دانست که اگر این بشر راهنمایی نشود، برای خودش و از جنس خودش خدایانی می سازد و بشر پرستی را در صُور مختلف، ذلیلانه می پذیرد و در برابر اقویا و استعمارگران به خاک می افتد و آن ها را از یک انسان عادی، برتر می شمارد و برای آن که به اخذ مقام و درجه ای نایل آید، به هر پستی و تملّقی متوسّل می شود.

خدایی که این انسان را می شناخت، او را راهنمایی کرد تا هم به وسیله عقل و خرد و چراغ بینشی که در نهاد او روشن کرده و هم توسّط پیامبران و راهنمایان حقیقی، راه سعادت و نیک بختی را بیابد.
راهی که به عنوان یگانه راه، به تمام مقاصد شریفه و هدف های ارزشمند انسانی ختم می شود.

تمام برنامه های دینی برای تکمیل و ترقّی انسانیت و تقویت اراده پی ریزی شده و حبّ فضیلت، بشردوستی و راهنمایی به سوی اهداف عالی تر از اهداف مادّی را مدّ نظر دارد.
یکی از برنامه ها، همین برنامه «روزه ماه رمضان» است.
آیا می دانید و هیچ فکر کرده اید که اجرای این برنامه در هر سال تا چه حد انسان را به خود باز می گرداند و ضمیر فرد را آگاه و شعورش را بیدار می سازد؟!

آیا اندیشیده اید که اجرای برنامه ماه رمضان توسّط انسان هایی که در عصر ما گرفتار مسایل مادّی وحیوانی، مسابقات بیهوده، شهوت رانی های بی نهایت کثیف و شرم آور، شرکت در مجالس لهو و لعب و رقص و قمار، می گساری و صدها آفت دیگر شده اند، چه آثار نیک و سودمندی دارد و چگونه آنان را از منجلاب این پلیدی ها نجات می دهد؟
کسانی که در طول سال به واسطه اشتغالات مادّی حتّی برای لحظه ای فرصت توجّه به امور روحانی را نداشته اند و از وجدان انسانی خود جدا شده و موج اجتماع، آنان را از این سو به آن سو پرتاب کرده و پناهگاه و آسایشگاهی نیافته اند، اکنون در پناه ماه رمضان می آرمند وبا خدا مناجات کرده و دعا می خوانند:
اللُهَّم انّی اسئَلُکَ ایماناً تُباشِرُ بِه قَلبِی…[1]
گریه کرده و اشک می ریزند؛ و با روحی سرشار از امیدواری عرض امید نموده و دعای «الهِی لَوقَرَنتَنِی فِی الاصفاد، وَمَنعَتَنِی سَیبَکَ بَینَ الاشهاد، وَدَلَلتَ عَلی فَضائِحِی عُیونَ العِباد ما قطعت رجائی منک، وما صرفت تأمیلی للعفو عنک انا لاانسی ایادیک عندی» [2] را زمزمه می کنند که دین، منبع امید و خدا مصدر تمام خیرات است و غیر از این مادّیات، غیر از جنگ ها و مسابقه ها، خیانت ها و جنایت ها، استثمارها، پرده دری ها و بی غیرتی ها، غیر از این مجالس هرزه گی و دانس ها و رقص ها، سینماها و کاباره ها- که خسته کننده روح و تاریک کننده باطن و باعث تضعیف اعصاب و پرده خرد و بینش و کشنده غیرت و مردانگی و شخصیت است عالم دیگر و لذّت های بهتری وجود دارد.
می فهمند که آرامش واقعی روح، در یاد خداست و در عالم فضایل انسانی صفاتی مانند: راستی و درستی، شکیبایی، بشر دوستی، خدمت به هم نوع، دانش پژوهی، نیکوکاری، فروتنی و دادگری وجود دارد؛ و مزاحمت، دشمنی و کینه، جنگ، بی خانمان کردن و صفاتی از این قبیل در آن راه ندارد.
عالم فضایل عالمی است که هر چه بشر، عالی همّت و بلندنظر باشد، زودتر در آن به مقصد می رسد.

راستی، کدام مدرسه و چه مکتبی برای تربیت این بشر، بهتر از ماه رمضان است؟
در ماه رمضان شعائر اسلام- که شعائر انسانیت و فضیلت است- زنده می شود.
همه می فهمند که بنده یک خدا هستند و این امتیازات مادّی بی ارزش است. و کسی که به خدا نزدیک تر و خلوصش بیشتر باشد- سلطان یا رعیت، کارفرما یا کارگر، فرمانده یا سرباز ساده- محترم تر است.
غرورها، خودخواهی ها، کبرها و طمع ها و حسدها همه در ماه رمضان ضمن اجرای برنامه هایی از قبیل: ادعیه، مجالس وعظ و خطابه و ... به اندازه قابل توجّه ضعیف یا نابود می شود.

اگر کسانی که مادّیات، چشم بصیرت آنان را کور کرده، این برنامه های اسلامی را انجام دهند و از لذایذ مادّی کناره گیری نموده و به حال معنوی خود برسند، در یازده ماه دیگر سال نیز از حدود اعتدال، چندان تجاوز نمی کنند.
ادعیه ای که در ماه رمضان می خوانیم، هر یک درسی آموزنده و راهنمایی برای توجّه به مصالح عموم و آسایش همگان است.

این جمله ها، گویای احساسات و خواسته های روزه دار است:
«اللّهُمَّ ادْخِلْ عَلی اهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورِ. الّلهُمَّ اغْنِ کُلَّ فَقیر الّلهُمَّ اشْبِعْ کُلَّ جائِع...»[3]
هر یک از دعاهایی که خوانده می شوند، نردبان ترقّی و تکمیل خداشناسی و محکم کننده ارکان ایمان است.
ما باید از ماه رمضان حداکثر استفاده را برده و شکر این خوان گسترده و نعمت بی دریغ را به جای آوریم و از موائد و غذاهای روحی آن بهره مند گردیم.

منبع: کتاب عالی ترین مکتب تربیت و اخلاق یا ماه مبارک رمضان، لطف الله صافی گلپایگانی، ص 146-156.
-------
پی نوشت ها:
1. کلینی، الکافی، ج2، ص524؛ «خدایا! از تو ایمانی را درخواست می کنم که با آن همیشه قلبم را تصرّف کنی و به دست بگیری.»
2- از دعای ابوحمزه : «معبود من! اگر مرا در قیود دربند کنی، و در بین گواهان عطایت را از من بازگیری؛ و چشمهای بندگان را بر رسواییهای من دلالت دهی؛ و فرمان دهی مرا به سوی آتش برند، و میان من و نیکان حایل شوی، امّیدم را از تو نمیگیرم و آرزویم را از عفو تو برنمیگردانم و دوستی تو از دلم بیرون نمیرود. من نعمت های تو را - که در نزد خود دارم - فراموش نمیکنم». ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج1، ص167.
3. کفعمی، المصباح، ص617؛ (دعای ماه مبارک رمضان). «خدایا! بر اهل قبور شادی و سرور عطا کن، خدایا هر نیازمندی را بی نیاز کن، خدایا هر گرسنه ای را سیر کن ...»